Aleksander Karol Waza

Aleksander Karol Waza

Aleksander Karol
Waza
królewicz polski
Dynastia	Vasa
Rodzina	Wazowie
Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1614 Warszawa, Rzeczpospolita Obojga Narodów
Data i miejsce śmierci	19 listopada 1634 wieś Wielkie koło Warszawy, Rzeczpospolita Obojga Narodów
Ojciec	Zygmunt III Waza
Matka	Konstancja Habsburżanka

Aleksander Karol Waza (ur. 14 listopada 1614 w Warszawie, zm. 19 listopada 1634 we wsi Wielkie koło Warszawy) – królewicz polski, siódmy i najmłodszy syn króla Zygmunta III Wazy, a piąty pochodzący z drugiego małżeństwa z Konstancją Habsburżanką.

Dzieciństwo

Chrztu Świętego potomkom królewskim Wazów udzielano w kościele Matki Bożej Łaskawej w Warszawie, królewicz Aleksander Karol herbu Waza (Vasa) został ochrzczony 4 stycznia 1615 roku. Dorastał na dworze królewskim w Warszawie. Odebrał staranne wykształcenie w kolegium jezuickim w siedmiu sztukach wyzwolonych, a jako czternastolatek posługiwał się kilkoma językami w tym łaciną, której uczył się wraz z braćmi Janem Albertem Wazą i Karolem Ferdynandem Wazą oraz siostrą Anną Katarzyną Konstancją. Królowa Konstancja Habsburżanka, sama była wykształconą osobą i uczyła dzieci prócz ojczystego języka niemieckiego, łaciny, hiszpańskiego, włoskiego i polskiego. W odróżnieniu od rodzonych braci Aleksander Karol łatwo jednał sobie sympatię osób, z którymi miał styczność, w czym przypominał najstarszego, przyrodniego brata Władysława.

Wiek młodzieńczy

Aleksander Karol był pieczołowicie przygotowywany przez rodziców do ewentualnego objęcia tronu. Dyplomata francuski, Charles Ogier twierdził, że Zygmunt III przewidywał najmłodszego syna na następcę i zalecał szlachcie jego przyszły wybór: Cały wedle waszych obyczajów i polskiego ducha: śmiały on, obrotny i żwawy czemużbyście jego wybrać nie mieli. Młody królewicz był również uzdolniony artystycznie, jak jego ojciec z którym razem chętnie malował. Miał też doskonały słuch i nauczył się śpiewać. Jego nauczycielem śpiewu był muzyk i jezuita Szymon Berent.

Po śmierci rodziców

10 lipca 1631 umarła królowa Konstancja, która do końca liczyła, że jej siostrzeniec i pasierb – Władysław – obejmie tron carski w Rosji, a polską koronę otrzyma któryś z jej synów. Niecały rok później zmarł również król Zygmunt (30 kwietnia 1632). Po śmierci ojca Aleksander Karol poparł wraz z rodzeństwem kandydaturę do polskiego i szwedzkiego tronu, najstarszego przyrodniego brata Władysława. 4 lutego 1633 roku królewicz wraz rodzeństwem uczestniczył w pochówku rodziców: zmarłego króla Zygmunta III Wazy i zmarłej rok wcześniej królowej Konstancji, których pochowano w kaplicy Wazów na Wawelu. Po śmierci obojga rodziców, młody Aleksander wraz z rodzeństwem pozostał na łasce nowego brata, jako że ustrój elekcyjny I Rzeczypospolitej nie przewidywał dla braci królewskich żadnych należnych dochodów czy funkcji publicznych. 6 lutego 1633 roku odbyła się uroczystość koronacji królewicza Władysława na której byli obecni Aleksander Karol wraz z pozostałym rodzeństwem. Elekta Władysława IV Wazę koronował na „pomazańca bożego” arcybiskup gnieźnieński prymas Jan Wężyk w bazylice archikatedralnej pw. św. Stanisława i pw. św. Wacława w Krakowie.

Podróż do Włoch i śmierć

W lipcu 1633 udał się w podróż do Włoch, gdzie towarzyszył mu jezuita Szymon Berent. We wrześniu dołączył tam do niego starszy brat Jan Albert Waza, wówczas biskup krakowski i kardynał. Z wyprawy Aleksander wrócił rok później, w lipcu 1634 roku. Szykował się na spodziewaną wyprawę turecką i w październiku 1634 roku spotkał się z królewiczem Janem Kazimierzem we Lwowie. Tam prawdopodobnie zaraził się od brata ospą, którą Jan Kazimierz zdołał przeżyć. Aleksander zmarł 19 listopada 1634 roku w drodze do Warszawy w folwarku Wielkie, położonym 9 mil od stolicy. Został pochowany 7 lutego 1635 w Krakowie. Ponieważ był uważany za najzdolniejszego z królewskich braci, żałowano go powszechnie, jako ewentualnego następcę Władysława. Albrycht Radziwiłł w swym Pamiętniku zapisał: Zmarł na ospę królewicz polski Aleksander Karol [...] z wielką stratą dla Polski, ale również całego świata chrześcijańskiego [...] opłakiwany był przez wszystkich.

Bibliografia

• Andrzej Komoniecki (1937) Chronografia albo Dziejopis Żywiecki.
• Wdowiszewski Z., (2005) Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 235.
• Herman Lindqvist, (2018) Wazowie. Historia burzliwa i brutalna, Wydawnictwo MARGINESY, Warszawa.